Kanser Tanısının Aile Üzerindeki Etkileri
Kanser tanısı almak, fiziksel etkilerinin yanında psikolojik ve sosyal etkileri de beraberinde getirir. Hastalık, tanı alan çocuk ve aile için stres kaynağı olabilir. Çocuğun gelişim süreçleri, tanı nedeniyle yaşanan ağrının derecesi, çocuk ve aile için bu hastalığın ne anlama geldiği ve ailenin bu tanıyı nasıl karşıladığı gibi etkenler çocuğun hastalığa karşı gösterdiği tepkilerin nedeni olabilmekte ve çocuğun psikolojik ve fiziksel durumunu etkilemektedir (Aktaş, 1992).
- Ailede tanı almış bir çocuğun olmasının psikososyal etkileri nelerdir?
Aile üyeleri suçluluk, üzüntü, öfke gibi olumsuz duygu ve düşünceler içinde olabilirler. Bakım verenlerin umutsuzluk düzeyleri artabilir ve depresif düşünceler de eşlikçi olabilir (Muu ve ark., 2014). Bu nedenle, çocuğun tanı aldığı ailelerde ebeveynlere hatta kardeşlere de psikosoyal bakım konusunda destek olunması sürecin daha sağlıklı geçirilmesi açısından önemlidir (Guggemos ve ark., 2015).
- Ailede tanı alan bir çocuğun olması aile içinde hangi değişikliklere yol açar?
Rol değişimleri, stres, üzüntü, öfke, çaresizlik ve endişe süreçte deneyimlenen durum ve duygular arasında yer almaktadır. Yaşanan olumsuz deneyimlere bağlı olarak gelecek konusunda endişe, depresif, kaygılı ve umutsuz tutumlar artmaktadır. Hastane yatışları, uygulanan tedavinin çocuk üzerindeki fiziksel ve psikolojik etkileri, rollerin değişmesi, ekonomik zorluklar ve sosyal hayattan izole kalmak da stres faktörleri arasında yer almaktadır.
- Ailede tanı alan bir çocuğun olması psikolojik iyi oluşu ve yaşam kalitesini nasıl etkiler?
Tedavi süresi ve tedavinin gidişatı ebeveynlerin psikolojik durumlarını etkilemektedir (Ay, 2019). Bilinmeyen, öngörülemeyen bir durumla karşı karşıya kalan kişiler, ilk olarak şaşkınlık yaşayabilir ve sonrasında inkâr ile suçluluk evreleri birbirini takip edebilir. Tüm bu tepkilerin sonunda aileden hastalığın kabulü beklenir. Zorlayıcı bir deneyimle baş etme noktasında ise bakım verenlerin psikolojik iyi oluş düzeyleri önemli ölçüde etkilenmektedir (Sarı ve ark., 2013).
- Ailede tanı alan bir çocuğun olması bakım verenlerin romantik ilişkisini nasıl etkiler?
Bakım verenlerin evlilikten aldıkları doyum da süreçten etkilenen diğer bir kavramdır (Grandon ve ark., 2004). Tanı ile birlikte aile içinde yaşanabilecek sorunlara karşı çözüme yönelik tutumlar sergilemek, evlilikten alınacak doyumu olumlu yönde etkileyecektir.
Sadece annenin değil, babanın da süreçten etkilendiği unutulmamalıdır. Bu nedenle, çiftlerin birbirine destekleyici tutumlar sergilemeleri evlilik doyumunu artıracaktır (Uzun ve ark., 2019.) Eşler arasındaki iletişimin etkililiği önemli olmaktadır. Çiftlerin birlikte geçirdikleri zamanın ve birlikte gerçekleştirdikleri aktivitelerin azalması evliliği olumsuz etkileyebilir. Etkin iletişim ve duygusal paylaşımların olduğu evliliklerde tedavi süreci daha pozitif yönde ilerleyebilir.
- Ailede tanı almış bir çocuğun olması sağlıklı kardeşleri nasıl etkiler?
Bakım verenler tüm dikkat ve ilgilerini tanı almış çocuğa verebilirler ve sağlıklı kardeşlerden de aynı tutum içinde olmalarını bekleyebilirler. Ebeveynlerde olduğu gibi, kardeşler için de bazı rutinlerin değişmesi, ilgi kaybı, belirsizlik hissi, ve “ebeveynler tarafından görülmek için hasta olunması gerektiği” gibi yanlış inanışlar gelişebilir. Hem sağlıklı kardeşlerde hem de bakım veren pozisyonundaki ebeveynlerde anksiyete, davranış problemleri, somatik problemler gibi çeşitli klinik sorunlar da görülebilmektedir.
Sonuç olarak bilinmelidir ki, bir çocuğun kanser tanısı alması tüm aileyi etkileyen bir süreçtir. Bu noktada, bakım verenlerin psiko sosyal sorunlarının görülmesi ve desteklenmesi, sürece uyumu kolaylaştıracak ve psikolojik iyilik halini olumlu yönde etkileyecektir.